Η επινόηση της φούγκας

Ό,τι αξίζει πιο πολύ στη δυτική μουσική τεχνοτροπία είναι πιθανόν η επινόηση της φούγκας. Σε μια τέχνη όπως η μουσική όλο υπαινιγμό και χωρίς δικό της νόημα, σε μια τέχνη στην οποία το νόημα πρέπει να το δώσει τραγουδώντας η γλώσσα, η φούγκα με τις φωνές που κυνηγιούνται και δεν πιάνονται κι επανέρχονται τι άλλο είναι παρά πλήρης νοήματος; Η ζωή που λανθάνει, οι έρωτες που ξεφεύγουν (fugit amor, δεν λένε;), η ζωή που φεύγει, οι στόχοι που ξεγλυστράνε, η μία ματαίωση που κυνηγάει κάποιαν άλλη προσπαθώντας να τη διορθώσει, η μορφή μας που θα γεράσει μόλις προλάβει να παγιωθεί — κι ούτε καν θα προλάβει, όσα με κόπο μαθαίνει η συλλογική μας περιέργεια κι εύκολα λησμονεί η πολιτική μας απάθεια — όλα αυτά και άλλα πολλά είναι φούγκα. Η φόρμα της φούγκας είναι πλήρης νοήματος, νοήματος που δεν μπορεί να διατυπώσει η γλώσσα με λογικές προτάσεις. Το νόημα της φούγκας είναι ο χρόνος και ο χρόνος ούτε με τη λογική ούτε με τη ζωή μας ούτε με ό,τι θελουμε να είμαστε τα πάει καλά.

Οι ευρωπαϊκοί λαοί με ανακούφιση και κακεντρέχεια αντιλαμβάνονται πλέον πως όλοι τους μοιράζονται τις ίδιες οπισθοδρομικές και κοντόφθαλμες αξίες, αξίες διόλου «ευρωπαϊκές». Κι έτσι πρόθυμα ψηφίζουν ακροδεξιούς.

Υπάρχει ένας τόπος καταδίκης για όλους μας. Μπορεί να είναι μικρός και ανοιχτός, μπορεί η καταδίκη που μας επιφέρει να είναι πεπερασμένη και ανεκτή. Όμως οι άνθρωποι κάνουμε την τρίχα τριχιά, τον ποντικό γενίτσαρο και τα τρία δύο· επίσης έναν αποτεφρωμένο σκουπιδόλακκο τον κάναμε Κόλαση και τον συλλάβαμε και για αιώνιο. Και παρηγοριόμαστε πως έχουμε συλλάβει και επεξεργαστεί τον απόλυτο πόνο, και καμωνόμαστε πως η ενατένιση του αφηρημένου πόνου θα μας μεταρσιώσει και θα μας εξαγνίσει — μέχρι να μας χτυπήσουν η αρρώστεια, τα γηρατειά ή ο πρόωρος θάνατος.

Τα κενά βλέμματα των ανθρώπων της πόλης που πασχίζουν κουρασμένοι να φτάσουνε στο σπίτι τους. Η άπρακτη ανία και παραίτηση στα βλέμματα των ανθρώπων της επαρχίας που δεν μπορούν ούτε σπίτ τους να κλειστούν ούτε να φύγουν προς τα κάπου.

Διαλέγει ο καθένας την Κόλαση που μπορεί. Την αποκαλεί Κόλαση όπως αποκαλεί ένα οικοδομημένο κέλυφος σπίτι του. Συνήθως όμως δεν είναι Κόλαση παρά ένας τόπος περιχαρακωμένος και περίκλειστος, σαν αυτούς που οι αρχαίοι έλεγαν παράδεισο ή paridayda παλιότερα· σημασία όμως δεν έχει τι περικλείεται στον τόπο αυτό αλλά ακριβώς ότι είναι περιχαρακωμένος, ότι δεν σε αφήνει να ξεφύγεις και ότι σου κόβει τον ορίζοντα μαχαίρι. Αν τώρα είναι και άσχημος, ακόμα χειρότερα.

Όμως η φυγή είναι ματαιόπονη, είναι μια κίνηση όπως της φούγκας. Στην κίνησή της να ξεφύγει για να προλάβει ό,τι προηγήθηκε το χάνει και χάνεται.

Άλλωστε, διαρκώς κινούμαστε.