Το ψωμί που τρως και το κρασί που πίνεις.
Σκέψου όμως ότι το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας δεν τρώει ψωμί. Εδώ πετάει το ψωμί και δεν το τρώει το μέρος της ανθρωπότητας που τρώει ψωμί. Άσε που το ωραίο ζυμωτό ψωμί της Μεσογείου και της Μεσευρώπης, με το προζύμι ή τη μαγιά του, δυαδικό μεταξύ τραγανής κόρας και πορώδους ψίχας, δεν είναι καν αυτό που λένε «ψωμί» κάτι λαοί κατά τι αρχαιότεροι από αυτούς και επίσης ψωμοφάγοι. Εκείνοι τρώνε άζυμες πίτες. Όπως και οι καλαμποκοφάγοι της Νότιας Αμερικής, για να μην πούμε για τα ψωμιά που βγαίνουν στα δέντρα ή ριζώνουν στη γη της Αφρικής, καρποί που κάνουν την επίσης πανανθρώπινη πατάτα μας να μοιάζει άνοστη και προφανής. Την πατάτα μας, που μας ήρθε από την Αμερική και ρίζωσε μέχρι και την Ινδία. Για το ρύζι δεν μιλάμε καν: για την πλειονότητα των ανθρώπων, το ρύζι είναι ψωμί.
Και το κρασί. Το κρασί των Κινέζων είναι το τσάι. Λες «θέλω τσάι» και σε κοιτάζουν σαν να πας σε σομμελιέ και του ζητήσεις «κρασί»: είσαι κωμικά γενικόλογος. Το κρασί είναι για άλλους ξινισμένοι χυμοί. Για άλλους είναι το αίμα θεών· είναι αρώματα που προορίζονται για πόση. Αλλά αυτό το τελευταίο στην πραγματικότητα είναι το τσάι, θα απαντήσουν οι Κινέζοι.
Κάθε φορά που με ζαλίζουν οι λεπτές διακρίσεις της ινδικής θεολογίας, των κινέζικων τρόπων ή των λίγων που σώζονται από τις κοινωνικές συμβάσεις των λαών χωρίς γραφή, υπενθυμίζω στον εαυτό μου: το μεγαλύτερο μέρος της γραμματείας του δικού μας πολιτισμού ασχολείται με μύθους και ερμηνείες γύρω από μύθους: άλλοτε παραδέχεται ότι οι μύθοι του είναι απλώς σύμβολα κι αλληγορίες για κάτι άλλο, πολλές φορές εξίσου σκιώδες, άλλοτε καμώνεται ότι εξετάζει γεγονότα. Και δεν έχω μόνο τις θρησκείες κατά νου αλλά τις λεπτές διακρίσεις των φιλοσοφικών κειμένων (που παριστάνουν τον στοχασμό), των ανά τους αιώνες ταξικών ευπρεπειών ή τις εκατοντάδες χιλιάδες ώρες χαμένων προφορικών αφηγήσεων που αποσκοπούν στο να σωφρονίσουν και να τρομοκρατήσουν παιδιά κι ανηλίκους.
Και για τις τελετουργίες και τις διακοσμήσεις, κοσμικές και μη, δεν θα πω τίποτα.
Sraosha 