Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την αποσταλινοποίηση που ακολούθησε τον θάνατο του Τζουγκασβίλι το ’53 έγινε σαφές ότι οι συνέπειες της ιδεολογίας μπορεί να είναι τερατώδεις. Κάποιοι σκεπτόμενοι άνθρωποι έφριξαν και μούδιασαν, αισθάνθηκαν αποστροφή που έφτανε μέχρι και την ίδια την ανθρώπινη φύση. Κάποιοι διέβλεψαν ότι πολύ περισσότερες ιδεολογίες και αξιακά συστήματα ευθύνονταν για μαζική φρίκη και πανδημική δυστυχία.
Μέσα σε αυτά τα συμφραζόμενα, ήταν αναμενόμενο να προσπαθούν οι διανοούμενοι να δώσουν διαπιστευτήρια ανθρωπισμού, ή έστω ανθρωπιάς, σε παλιές γνωστές ιδεολογίες. Μάθαμε λοιπόν για τον «σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο», σε αντίθεση με το γωνιώδες προσωπείο-μορμολύκειο του σταλινισμού, ότι ο «υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός», κι όχι σολιψίζων μηδενισμός, αλλά και τη «χριστιανική δημοκρατία»: μια κανονική Δεξιά, αυταρχική και συντηρητική, αλλά με ηθικούς φραγμούς και «ανθρωπιστικές αξίες».
Από τη δεκαετία του ’50 και μετά κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Όσο απομακρυνόταν χρονικά το 1942 (για πολλούς λόγους ίσως η χειρότερη χρονιά του εικοστού), όσο ο σταλινισμός παρέμενε αποδιοπομπαίος τράγος και ο φασισμός-ναζισμός ενταφιασμένος στο ξέρω-γω ατσάλινο φέρετρό του κάτω από πέντε μέτρα μπετόν (όπως τα πυρηνικά απόβλητα και, όπως τα τελώνια και τέρατα του σινεμά, προσωρινά), όσο ο δυτικός κόσμος δούλευε με αυτά τα υβρίδια ανθρωπισμού και κάτι άλλου, τόσο πιο στιβαρά νομίζαμε ότι — εξ ορισμού — ό,τι παράγει ο (δυτικός) κόσμος μας, ο Πρώτος Κόσμος, αριστερός, δεξιός, κεντρώος ή αναρχικός, χριστιανικός ή άθεος, φιλοσοφικός, επιστημονικός ή οικονομικός, είναι ανθρωπιστικού χαρακτήρα.
Με άλλα λόγια: θεωρήσαμε τον ανθρωπισμό δεδομένο. Μάλιστα, πολλοί νεοσχολαστικοί, νεοχριστιανοί και τέτοιοι κατηγόρησαν τον «πολιτισμό» μας ως υπερβολικά ανθρωπιστικό, ότι μας προσφέρει το κενό επειδή άφησε το Θείο απέξω. Βεβαίως, όσο ήτανε το Θείο μέσα σφάζαμε Εβραίους, Προτεστάντες, Μουσουλμάνους, Καθολικούς και Ορθοδόξους (α, και Ουσίτες). Κυρίες και κύριοι: καλύτερα δυσπεψία κι αίσθηση Μπέργκμαν την Κυριακή το βράδυ, καλύτερα σχέσεις Τρυφώ και ατέλειωτοι πληκτικοί γάμοι, παρά επιδημίες χολέρας, εγκλήματα τιμής και ατέρμονοι πόλεμοι α λα Τριακονταετής και Α’ Παγκόσμιος, γκέγκε;
Ο ανθρωπισμός όμως δεν είναι δεδομένος. Ο νέος αιώνας μάς διέψευσε μια χαρά: ούτε ο χαρούμενος καθολικισμός του Ιωάννη-Παύλου του Β’ είναι ανθρωπιστικός, ενόσω ευθύνεται για εκατομμύρια θύματα και δυστυχισμένους με τις πολιτικές του περί αντισύλληψης, ούτε η Αγία Οικονομική Τριάδα (ο Ανεμπόδιστος και Ανεξέλεγκτος Θεός του Κέρδους, η Αγορά και το Αόρατο Χέρι Της) δρα ανθρωπιστικά και προς όφελος των φτωχών και με αποτέλεσμα τη διαρκή αύξηση της ευημερίας του κόσμου, ούτε η χριστιανική Δεξιά ή οι κυνικοί νεοσυντηρητικοί είναι καλύτεροι από την παλιά κακιά Δεξιά, ούτε ο εθνικισμός-ρατσισμός είναι ξεδοντιάρης και φολκλορικά ανθρωπιστικός, παρά ένα Θηρίο που σούρνεται στην Ευρώπη: από το Μπράντφορντ και το Μπρίξτον στο Μπανλιέ, στην Κύπρο, στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, στα 349 κράτη που κάποτε απαρτίζανε τη Γιουγκοσλαβία του ανθρώπινου σοσιαλισμού, στις φτωχογειτονιές που αλωνίζουν οι σκίνχεντ, στα ποσοστά του Λεπέν, στην ανατολικοευρωπαϊκή παλινόρθωση του ομοιογενούς εθνικού κράτους. Όσο για την Αριστερά; Είναι πια τόσο φορμαλιστική (με την παλιά κακή υβριστική σημασία) που θα ήτανε θαύμα άμα νιαζόταν για τον άνθρωπο ποσώς.
Sraosha 
